Luật pháp quốc tế về hình phạt tử hình
theo http://ttbd.gov.vn Theo Tổ chức Ân xá quốc tế (Amnesty International), tính đến năm 2009, đã có 95 quốc gia trên thế giới xóa bỏ hoàn toàn hình phạt tử hình trong pháp luật và trên thực tế.    Theo Tổ chức Ân xá quốc tế (Amnesty International), tính đến năm 2009, đã có 95 quốc gia trên thế giới xóa bỏ hoàn toàn hình phạt tử hình trong pháp luật và trên thực tế. Trong số những nước này, có cả những nước đã và chưa tham gia Nghị định thư tùy chọn thứ hai về xóa bỏ hình phạt tử hình năm 1989 bổ sung Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị - ICCPR. Một số quốc gia không chỉ tham gia Nghị định thư tùy chọn thứ hai của ICCPR mà còn tham gia một số điều ước khu vực quy định xóa bỏ hình phạt tử hình. Bên cạnh đó, cũng theo Tổ chức Ân xá thế giới, ở thời điểm năm 2009, có 35 nước tuy vẫn quy định hình phạt tử hình trong pháp luật nhưng không còn áp dụng trên thực tế, ví dụ như Brunei không có án tử hình mới nào kể từ năm 1957, Nigeria thi hành hình phạt tử hình gần đây nhất là vào năm 1976, Hàn Quốc không có án tử hình kể từ năm 1997… (1) Hầu hết các quốc gia quy định việc xóa bỏ hình phạt tử hình bằng cách sửa đổi bộ luật hình sự để gỡ bỏ quy định về hình phạt tử hình khỏi danh sách tội phạm. Tuy nhiên, một số quốc gia còn quy định việc xóa bỏ hình phạt tử hình ngay trong Hiến pháp của mình. Ví dụ như Hiến pháp của Venezuela (quy định tại Điều 43), Hiến pháp Thổ Nhĩ Kỳ (quy định tại Điều 38), Hiến pháp Rumani (quy định tại Điều 22), Hiến pháp Phần Lan (quy định tại Điều 6)… Cũng theo thống kế của Tổ chức Ân xá quốc tế, tính đến tháng 6 năm 2009, vẫn còn 58 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới duy trì và thi hành án tử hình, trong đó có Việt Nam.  Cho đến nay, mặc dù ghi nhận quyền sống là một trong những quyền con người cơ bản của tất cả mọi người, pháp luật quốc tế không có quy định nào cấm áp dụng hình phạt tử hình. Vấn đề hình phạt tử hình được quy định trong Điều 6, Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị - ICCPR năm 1996. Khoản 1, Điều 6 thừa nhận mọi người đều có quyền cố hữu là được sống và quyền này được pháp luật bảo vệ, không ai có thể bị tước mạng sống một cách tùy tiện. Tuy nhiên, khoản 2 điều này quy định: “Ở những nước mà hình phạt tử hình chưa được xóa bỏ thì chỉ được phép áp dụng hình phạt này đối với những tội ác nghiêm trọng nhất, căn cứ vào luật pháp hiện hành tại thời điểm tội phạm được thực hiện và không được trái với những quy định của Công ước này và của Công ước về ngăn ngừa và trừng trị tội diệt chủng. Hình phạt tử hình chỉ được thi hành trên cơ sở bản án đã có hiệu lực pháp luật, do một tòa án có thẩm quyền phán quyết”. Các khoản 4, 5, 6 của Điều 6 này bổ sung những điều kiện sau (2): - Không được phép tuyên hình phạt tử hình với người phạm tội dưới 18 tuổi và không được thi hành án tử hình đối với phụ nữ đang mang thai. - Bất kỳ người nào bị kết án tử hình đều có quyền xin ân giảm hoặc hoặc xin thay đổi mức hình phạt. Việc ân xá, ân giảm hoặc chuyển đổi hình phạt tử hình có thể được áp dụng đối với mọi trường hợp. - Không có một quy định nào trong điều này có thể được viện dẫn để trì hoãn hoặc ngăn cản việc xóa bỏ hình phạt tử hình tại bất kỳ quốc gia thành viên nào của Công ước. Liên quan đến vấn đề trên, vào năm 1989, Đại Hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua Nghị định thư tùy chọn thứ hai bổ sung Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị - ICCPR, trong đó có quy định việc xóa bỏ hình phạt tử hình. Tuy nhiên, do Nghị định thư này chỉ là khuyến khích tùy chọn (optional), không bắt buộc mọi quốc gia thành viên ICCPR phải tham gia, nên chỉ có những quốc gia nào tự nguyện tham gia Nghị định thư này mới có nghĩa vụ pháp lý quốc tế về xóa bỏ hình phạt tử hình. Song cần lưu ý, Liên hợp quốc luôn khuyến khích, vận động các quốc gia giảm, hoãn áp dụng và tiến tới xóa bỏ hình phạt tử hình, cũng như bảo đảm các tiến trình tố tụng công bằng và đối xử nhân đạo với những tử tù. Nhằm mục đích đó, các cơ quan về quyền con người của Liên hiệp quốc đã thông qua nhiều Nghị quyết và thực hiện nhiều chiến dịch vận động về giảm, hoãn áp dụng và xóa bỏ hình phạt tử hình. Những Nghị quyết tiêu biểu trong vấn đề này bao gồm: - Nghị quyết 32/61 ngày 8/12/1977 của Đại Hội đồng Liên hợp quốc về hình phạt tử hình. - Nghị quyết số 1984/50 ngày 25/5/1984 của Hội đồng kinh tế - xã hội của Liên hợp quốc về các bảo đảm nhằm bảo vệ quyền của những người phải đối mặt với hình phạt tử hình. - Nghị quyết số 1989/64 ngày 24/5/1989 của Hội đồng kinh tế - xã hội của Liên hợp quốc về việc thực hiện các bảo đảm nhằm bảo vệ quyền của những người phải đối mặt với hình phạt tử hình. - Nghị quyết số 1996/15 ngày 23/7/1996 của Hội đồng kinh tế - xã hội của Liên hợp quốc về các bảo đảm nhằm bảo vệ quyền của những người phải đối mặt với hình phạt tử hình. - Nghị quyết số 2000/17 của Tiểu ban về thúc đẩy và bảo vệ quyền con người về áp dụng hình phạt tử hình với người chưa thành niên phạm tội. - Nghị quyết số 2005/59 ngày 20/4/2005 của Ủy ban Quyền con người Liên hợp quốc về vấn đề hình phạt tử hình. - Nghị quyết số 62/149 ngày 18/12/2007 của Đại Hội đồng Liên hợp quốc kêu gọi các quốc gia tạm ngừng áp dụng hình phạt tử hình. (Nghị quyết này được 104 nước bỏ phiếu thuận, 54 nước bỏ phiếu chống và 29 nước bỏ phiếu trắng). - Nghị quyết số 63/168 ngày 18/12/2008 của của Đại Hội đồng Liên hợp quốc (lần thứ hai) kêu gọi các quốc gia tạm ngừng áp dụng hình phạt tử hình. (Nghị quyết này được 106 nước bỏ phiếu thuận, 46 nước bỏ phiếu chống và 34 nước bỏ phiếu trắng).      Cũng cần lưu ý rằng, mặc dù luật pháp quốc tế không cấm việc áp dụng hình phạt tử hình, song quy chế của tất cả các tòa án hình sự quốc tế, kể cả thường trực và lâm thời, được thành lập trong mấy thập kỷ gần đây đều không quy định việc áp dụng hình phạt tử hình. (1) Nguồn: http://amnesty.org/en/death-penalty (2) Nguồn: Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị năm 1996