Bài đăng
Bệnh sởi- sự vô trách nhiềm của ngành y tế hay hay sự bất lực của hệ thống chính trị?
Theo Quechoa
Quang Trung
Tác
giả là người đã có thời gian cộng tác lâu năm với Bộ Y tế và hiện tại
đang nghiên cứu tại nước ngoài cho nên hiểu khá rõ về hệ thống y tế và
những bất cập của ngành y tế. Tác giả viết bài này tổng hợp từ những trang chính
thống của Việt Nam và tài liệu chuẩn của WHO. Con số thực tế bao giờ
cũng phải cao hơn gấp 3-5 lần (theo lý thuyết tảng băng trôi).
Tình hình bệnh sởi
Hiện nay ở Việt Nam
đang bùng phát bệnh sởi trên diện rộng, Hà Nội ghi nhận sự đột biến về số trẻ bị
mắc sởi và tử vong do sởi. Tính từ đầu năm 2014 tới ngày 17/4/2014, tổng số trường
hợp sốt phát ban dạng sởi là 8.521 trong đó có 3.136 trường hợp dương tính với
xét nghiệm sởi, 61 tỉnh thành có trường hợp mắc và 112 trường hợp đã tử vong
(chỉ còn hai tỉnh chưa có dịch là Cao Bằng và Bắc Kạn)[1]. Hà Nội
chiếm tới 1/3 số trẻ mắc sởi và ½ số trẻ
tử vong theo thống kê. So với số liệu năm
2013, bệnh sởi xuất hiện tại 24 tỉnh thành, số mắc là 1048 ca, trong
tháng 1/2014, số mắc mới chỉ là 241 ca, chết 3 ca và tập trung ở 4 tỉnh phía bắc[2].
Nhận định về dịch sởi,
GS.TS. Phạm Nhật An, Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương phát biểu với báo giới rằng “Trong gần 40 năm trong nghề, tôi chưa từng
thấy dịch sởi nặng nề như năm nay, diễn biến rất đặc biệt"[3]. Trên
thực tế dịch sởi hiện nay đã bùng phát và kéo dài từ 2012 khi 22 trường hợp mắc
sởi ở TP HCM đã xảy ra[4]. Điều
đáng nói ở đây là cho tới thời điểm này, ông Bộ Y tế và UBND những tỉnh thành
phố hiện đang có dịch sởi vẫn quyết định không công bố dịch sởi[5]!!!!
Các cam kết và trách nhiệm của các
bên liên quan
Hội nghị lần thứ 63 Đại
hội đồng Tổ chức Y tế thế giới Tây Thái Bình Dương (viết tắt là RCM 63) được tổ
chức tại Hà Nội năm 2012 đã thông qua 5 nghị quyết về các vấn đề liên quan đến
sức khỏe[6] trong
đó có một nghị quyết về “Loại trừ sởi và tăng cường kiểm soát rubella” (ký hiệu
WPR/RC63.R5). Nghị quyết này thể hiện cam kết của các quốc gia trong khu vực về
loại trừ bệnh sởi trong vòng 3 năm[7]. Đoàn
đại biểu Việt Nam khi đó có 28 người, đứng đầu là bà Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim
Tiến cùng với quan sát viên là 30 người[8] đã có
tên trong biên bản và thống nhất thông qua nghị quyết!!!!
Theo Nghị quyết này, Bộ
Y tế Việt Nam đã cam kết với thế giới sẽ loại trừ bệnh sởi tới 2017 nhưng tình
hình trên thực tế này đang ngày càng ra rời với những gì đã tuyên bố! Thậm chí
vào ngày 4/9/2012 (trước khi Hội nghị này diễn ra), Chính phủ đã có quyết định 1208/QĐ-TTg
phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia y tế giai đoạn 2012-2015 với kinh phí 12.770
tỷ đồng để thực hiện 5 chương trình y tế quốc gia mà trong đó có một mục tiêu
là “Loại trừ bệnh sởi vào năm 2012, giảm số trường hợp mắc sởi dưới 1/1.000.000
dân”[9]. Thế
nhưng, tới năm 2013, tỷ lệ này thậm chí vẫn không đạt được và tỷ lệ mắc là 11.8
trên 1 triệu dân (1048 ca/88.78 triệu dân). Năm nay con số này cao hơn thế rất
nhiều lần! Kết quả này phản ánh sự bất lực ngành y tế trong việc thực hiện các
cam kết với Chính phủ và cộng đồng quốc tế!
Việc công bố dịch Sởi vẫn
không được thực hiện bất chấp những khuyến cáo và hướng dẫn của Tổ chức y tế thế
giới. Theo hướng dẫn về thông báo và xử lý dịch sởi bản cập nhật mới nhất năm
2013 thì trong một khu vực chỉ cần có 1 trường hợp được xét nghiệm là virus sởi
thì đã được gọi là dịch[10]. Vậy
mà từ 2013, khi số ca dương tính sởi đã ở mức báo động thì ngành y tế vẫn không
công bố dịch để có thể khống chế và dập tắt dịch bệnh cũng như có biện pháp
phòng chống thích hợp vào năm sau. Có vẻ như Bộ Y tế và các ngành chức năng
đang cố tình phớt lờ các khuyến cáo và hướng dẫn của cơ quan chuyên môn.
Song, theo Bộ Y tế thì ngành vẫn
làm “đúng trách nhiệm!” bởi việc công bố dịch thuộc thẩm quyền của UBND tỉnh
thành phố. Viện dẫn Quyết định 64/2010/QĐ-TTg quy định “Điều kiện công bố dịch
và công bố hết dịch bệnh truyền nhiễm”: chỉ khi nào có hai Tỉnh, thành phố công
bố dịch do không còn khả năng kiểm soát khống chế thì khi ấy Bộ Y tế mới chính
thức công bố dịch sởi!!!!
Nhìn vào thực tế hiện
nay, mặc dù con số trẻ mắc sởi không ngừng tăng cao và con số trẻ tử vong vẫn
tiếp tục tăng lên theo từng ngày thì Sở Y tế Hà Nội vẫn được coi là “chưa
nghiêm trọng”![1]
kể cả khi dù Tổ chức y tế thế giới tại Việt Nam đã có ý kiến rằng chỉ cần 3-4 ca
mắc sởi là đã có thể công bố dịch[2].
Đứng trước việc này, Đại
diện Chủ tịch của UBND Thành phố Hà Nội, bà Phó Chủ tịch Nguyễn Thị Bích Ngọc
nói gì? “Công bố dịch hay không công bố dịch là việc không quan trọng…”[3] Theo
bà Ngọc, chỉ cần “Triển khai quyết liệt
và có hiệu quả công tác phòng chống dịch, khống chế dịch” là đủ. Song, sự việc
không đơn thuần chỉ là công bố hay không công bố: do không có cảnh báo dịch, người
dân vẫn tiếp tục đổ về các bệnh viện lớn để chữa trị vì không biết rằng những bệnh
viện này là những ổ dịch tiềm ẩn!! Quả thực số trẻ bị nhiễm sởi do nhiễm trùng
chéo trong viện càng gia tăng.
Truy tìm nguyên nhân, những con số
thống kê cao về tình hình tiêm chủng có đáng tin?
Không thể đổ lỗi cho
khí hậu, thời tiết khắc nghiệt, vì thời tiết năm nay không có gì bất thường so
với các năm trước. Cũng không thể đổ lỗi cho những bác sỹ đang trực tiếp trong
bệnh viện hay các nhân viên y tế dự phòng bởi họ chỉ làm việc của mình, theo
nhiệm vụ tại địa bàn phân công, họ không thể ra quyết định. Vậy thì trách nhiệm
thuộc về ai?
Công tác tiêm chủng có
đúng như những gì đã được báo cáo? Từ đầu năm 2014 đến ngày 17/4/2014, có tới
88,5% số trẻ tử vong do sởi đến nay là chưa được tiêm phòng sởi, trong số này
có 75% là trẻ trên 9 tháng tuổi (số này đáng lẽ phải được tiêm phòng) [4]. Như
vậy số cháu trên 9 tháng tuổi tử vong vì chưa tiêm phòng là 66% (=88.5%x75%).
Nói cách khác, có tới 2/3 số trẻ tử vong đã không được tiêm phòng đầy đủ (trong
khi năm 2013, tỷ lệ tiêm phòng sởi đạt 84.2%).
Ngay cả một lãnh đạo kỳ
cựu của ngành y tế, ông Nguyễn Thanh Liêm nguyên Giám đốc Nhi Trung ương cũng
đã phát biểu với báo chí rằng “Dịch sởi cho thấy cần phải xem xét lại một số vấn
đề của chương trình tiêm chủng mở rộng. CÓ LẼ MỨC ĐỘ BAO PHỦ CỦA CHƯƠNG TRÌNH
KHÔNG CAO NHƯ CHÚNG TA VẪN NGHĨ”[5]. Trách
nhiệm của Bộ Y tế trong việc kê khai các con số như thế nào? Tại sao bà Bộ trưởng
Nguyễn Thị Kim Tiến không công khai toàn bộ tình hình thực tế cho báo giới biết
mà phải chỉ đạo giải quyết kín chuyện này?[6].
Hậu quả của việc tiêm
chủng không đầy đủ kéo theo sự suy giảm miễn dịch của cả một cộng đồng. Theo
các xét nghiệm về virus gây sởi trong vụ dịch năm nay, các Virus không hề bị biến
đổi gen, tăng cường độc lực[7]. Hay
nói cách khách, các năm trước và năm nay, tác nhân gây bệnh không đổi nhưng số
ca biến chứng sởi nguy hiểm tăng lên đột ngột và số trẻ tử vong cũng tăng một
cách kinh ngạc.
Người dân đã mất niềm
tin vào những cam kết và công tác tuyên truyền của chính phủ về việc tiêm vắc
xin. Nguyên nhân là do những vụ scandal về việc tiêm vaccine gây tử vong ở trẻ
một cách có hệ thống mà không có ai bị chịu trách nhiệm. Báo giới và công luận
đã chỉ trích, phê bình không tiếc lời về vai trò và trách nhiệm của Bộ Y tế
trong các vụ tiêm vaccine gây tử vong trẻ sau tiêm vaccine[8],[9]. Người dân đặt một câu hỏi lớn về việc che đậy
và giữ kín những vụ việc như thế này xảy ra trên toàn quốc? Chỉ biết rằng, sau
mỗi cuộc tổng kết chương trình tiêm chủng, số liệu của ngành y tế thì lúc nào
cũng báo cáo với con số rất cao và đều kết thúc bằng những từ ngữ quen thuộc:
…đã thành công tốt đẹp.
Hãy thử hình dung nếu
có hàng ngàn trẻ được coi là đã được tiêm phòng nhưng không được tiêm đủ liều
và đúng loại vacxin có chất lượng đúng như cam kết thì hậu quả sẽ kinh khủng đến
thế nào? Liệu có ai dám đặt dấu hỏi cho việc liệu có bao nhiêu trong số các trẻ
đã được công bố là tiêm chủng đầy đủ rồi là hoàn toàn chắc chắn?
Các vấn đề cần đặt ra là gì?
… Để cứu được những đứa
con, người mẹ phải trả 7 triệu đồng cho một mũi tiêm, và tổng cộng phải tiêm 4
mũi như vậy với tổng số tiền 28 triệu, đó là chưa kể tiền nằm viện cả tháng[10].
… Người dân phải tự
mình tìm cách cứu chữa cho con, họ phải tự tìm những bài thuốc dân gian cho dù
là vô vọng. Sẵn sàng bỏ hàng triệu để mua những bài thuốc lưu hành trên mạng, bọn
gian thương thì tranh thủ đội giá lên gấp 2,3 lần[11]. Tất
cả dường như đang muốn kiếm chác từ những đồng tiền tích cóp cuối cùng của người
mẹ và gia đình, và cả một hệ thống dường như đang đẩy người dân tới những tình
trạng khốn cùng nhất!
Không một Đại biểu quốc
hội nào lên tiếng nói phê phán, chỉ trích ngành y tế!
Không một Ủy viên Trung
ương Đảng nào lên tiếng nói với Bộ Chính trị và các lãnh đạo Đảng ủy của các
thành phố để xảy ra dịch!
Chỉ có những phản ánh của
báo giới, tiếng kêu than của người dân, và những người đưa tin tình nguyện (các
blogger và facebooker)!
Cả một hệ thống chính
trị hành động một cách im lìm và lặng lẽ, không có một lời xin lỗi nào được đưa
ra!
Ở một đất nước mà những
cam kết về chăm sóc sức khoẻ cho bà mẹ trẻ em luôn được đưa ra để quảng bá
thành tích của chính phủ, mặc cả viện trợ nhưng hệ thống làm báo cáo và thống
kê không minh bạch thì cộng đồng trong nước và quốc tế có quyền đặt ra những
câu hỏi cần những câu trả lời nghiêm túc ở đây. Những chiến dịch vận động quảng
bá trong chăm sóc sức khỏe cộng động có thực sự hiệu quả như những gì đã được
báo cáo? Những vaccine được tiêm cho trẻ có chất lượng ra sao và chúng có thực
sự an toàn? Số trẻ đã được tiêm “đầy đủ” cả liều và lượng là bao nhiêu và có không
hay các con số thống kê đã được phù phép.....
Vài lời kết
… Trong lúc này bệnh
nhân nhi vẫn đang chờ vật vã với tử thần còn các bà mẹ và người chăm nom vẫn
đang ngồi la liệt ôm các cháu ngoài hành lang.
Có thể dự đoán rằng, bằng
cách không tuyên bố dịch, khả năng là trong những ngày tháng tới đây sẽ là sinh
mạng của hằng ngàn trẻ thơ, tương lai của đất nước này bị mất mạng vì sự chần
chừ của chính quyền, bởi dường như những người đứng đầu của các thành phố này
coi trọng yếu tố kinh tế như mất khách du lịch, tẩy chay thức ăn, thiệt hại các
ngành dịch vụ, mua sắm v.v..hơn là sinh mạng của những đứa trẻ thơ và sự bần
cùng hóa của những gia đình có con đang nằm bệnh viện!!!
Câu hỏi lớn nhất được
công luận và người dân đặt ra là ngành y tế và chính quyền bất lực hay vô trách
nhiệm trước tính mạng của người dân nói chung và trẻ em nói riêng....
Tất cả thể hiện một sự bất lực của ngành y tế và bất lực của cả hệ thống chính trị, dù có trong tay tất cả các công cụ để triển khai can thiệp.
Một sự im lặng đáng sợ!
[1]
http://vtc.vn/321-484263/suc-khoe/so-y-te-hn-ty-le-tu-vong-soi-chua-nghiem-trong.htm
Sở Y tế HN: Tỷ lệ tử vong sởi chưa nghiêm trọng (đăng ngày 17/4/2014)
[2]
http://danviet.vn/thoi-su/truong-dai-dien-who-tai-viet-nam-chi-34-ca-benh-da-co-the-cong-bo-dich/20140417103617604p1c24.htm
Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam: Chỉ 3-4 ca bệnh đã có thể công bố dịch (đăng
ngày 18/4/2014)
[3]
http://dantri.com.vn/su-kien/vi-sao-ha-noi-chua-cong-bo-dich-soi-863557.htm
Vì sao Hà Nội chưa công bố dịch sởi (đăng ngày 17/4/2014)
[4]
http://dantri.com.vn/su-kien/vi-sao-ha-noi-chua-cong-bo-dich-soi-863557.htm
Vì sao Hà Nội chưa công bố dịch sởi (đăng ngày 17/4/2014)
[5]
http://petrotimes.vn/news/vn/xa-hoi/tai-sao-khong-cong-bo-dich-soi.html
Tại sao không công bố dịch sởi (đăng ngày 14/4/2014)
[6]
http://dantri.com.vn/su-kien/vi-sao-ha-noi-chua-cong-bo-dich-soi-863557.htm
Vì sao Hà Nội chưa công bố dịch sởi (đăng ngày 17/4/2014)
[7]
http://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/bo-y-te-chung-toi-khong-giau-dich-soi-2978173.html
Bộ Y tế: Chúng tôi không giấu dịch (đăng ngày 17/4/2014)
[8]
http://dantri.com.vn/suc-khoe/y-ta-da-tiem-nham-thuoc-cho-3-tre-so-sinh-o-quang-tri-857148.htm
Y tá đã tiêm nhầm thuốc cho 3 trẻ sơ sinh ở Quảng Trị
[9]
http://tuoitre.vn/Chinh-tri-Xa-hoi/590325/tre-lai-tu-vong-sau-tiem-vacxin-quinvaxem.html
Trẻ lại tử vong sau tiêm văcxin Quinvaxem (đăng ngày 15/1/2014)
[10]
http://vnexpress.net/photo/thoi-su/tre-o-at-nhap-vien-vi-soi-bien-chung-nang-2978781.html
Trẻ ồ ạt nhập viện vì sởi biến chứng nặng (đăng ngày 16/4/2014)
[11]
http://laodong.com.vn/suc-khoe/thuc-hu-loi-don-thoi-dieu-tri-benh-soi-cho-be-bang-hat-mui-194012.bld
Thực hư lời đồn thổi điều trị bệnh sởi cho bé bằng hạt mùi (đăng ngày
17/4/2014)
[1]
http://us.24h.com.vn/tin-tuc-trong-ngay/da-co-112-tre-tu-vong-do-soi-c46a624295.html
Đã có 112 trẻ tử vong do sởi (đăng ngày 18/4/2014)
[2]
http://www.moh.gov.vn/news/pages/tincanbiet.aspx?ItemID=29
Những điều cần biết về sởi và khuyến cáo phòng bệnh (đăng ngày 10/2/2014)
[3]
http://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/dich-soi-nang-nhat-trong-hang-chuc-nam-2973531.html
Dịch sởi nặng nhất trong hàng chục năm (đăng ngày 4/4/2014)
[4]
http://www.thesaigontimes.vn/Home/xahoi/doisong/110109/
Bệnh sởi tăng bất thường (đăng ngày 13/2/2014)
[5]
http://dantri.com.vn/su-kien/vi-sao-ha-noi-chua-cong-bo-dich-soi-863557.htm
Vì sao Hà Nội chưa công bố dịch sởi (đăng ngày 17/4/2014)
[6]
http://giadinh.net.vn/y-te/hoi-nghi-who-tay-tbd-lan-thu-63-thong-qua-5-nghi-quyet-ve-suc-khoe-20121001093912820.htm
Hội nghị WHO Tây TBD lần thứ 63: Thông qua 5 nghị quyết về sức khỏe (đăng ngày
1/10/2012)
[7]
http://www.wpro.who.int/about/regional_committee/63/resolutions/WPR_RC63_R5_Measles_elimination_03Oct.pdf
ELIMINATION OF MEASLES AND ACCELERATION OF RUBELLA CONTROL.
0 Nhận xét