Án tử hình –  sự thất bại

(TMSS) Không biết tự bao giờ, án tử hình được áp dụng trong hệ thống pháp luật của xã hội loài người. Trải qua thời gian, án tử hình cũng biến đổi và thi hành dưới nhiều hình thức khác nhau nhưng cùng chung một mục đích là loại bỏ một con người ra khỏi thế giới cách vĩnh viễn không một cơ hội sửa sai để trở nên người lương thiện.

 

          

 Hình thức tử hình mới tại Việt Nam - Tiêm thuốc độc (ảnh Internet)

 Án tử - niềm tin và hy vọng bị lãng quên

Không cơ hội có lẽ không quan trọng bằng việc con người mất niềm tin và hy vọng nơi nhau. Mất niềm tin vào sự thay đổi của một con người, kẻ được coi là cặn bã, gây nguy hại cho xã hội, nên án tử hình là thích đáng. Mất hy vọng vì người ta trở nên tuyệt vọng về con người đã phạm sai lầm, đôi khi là rất tai hại cho xã hội nên cần loại bỏ. Không chỉ người khác mất niềm hy vọng vào kẻ được coi là tử tù kia mà chính kẻ được coi là tử tù cũng mất luôn hy vọng sửa đổi để trở nên người lương thiện. Thử hỏi, cuộc sống này có đáng sống khi con người mất niềm tin và hy vọng nơi nhau!?  Có lẽ, đây là thất bại đầu tiên mà con người chứng kiến mà chẳng mấy ai nhận ra và ít khi đi tìm căn nguyên vấn đề để giải quyết. Trong y học, người ta luôn nhắc nhở nhau, phòng bệnh hơn chữa bệnh. Nhưng, án tử hình chỉ cho chúng ta thấy việc chữa cháy cho một cái ngọn trong một cuộc chạy đua mất mát niềm tin và hy vọng nơi con người.

Án tử - công bằng hay nỗi đau

Khi chứng kiến một ai đó gây ra nỗi đau cho mình, thường phản ứng đầu tiên là muốn cho kẻ đó phải chịu một hình phạt thích đáng xứng với những gì anh ta đã làm  - đây là phản ứng tự nhiên của con người theo kiểu răng đền răng, mắt đền mắt. Sự công bằng với lý lẽ thuyết phục mà nhiều người đưa ra. Sự công bằng ấy, ngày hôm nay được thực hiện bằng pháp luật – một công cụ để vãn hồi trật tự xã hội. Nhưng, rất có thể, đây đơn giản chỉ là sự trả thù!?

Trả thù, vì với pháp luật, người ta đã đòi lại được công bằng cho mình theo một nghĩa nào đó. Nhưng, có khi nào người ta đòi được sự công bằng thực sự. Đơn cử một ví dụ:

Khi bạn mua một chiếc bánh bao trị giá 5000vnđ. Bạn trả cho người bán 5000vnđ và bạn thấy là bạn công bằng và sòng phẳng. Vâng, đó là sự công bằng trong giao hoán mà ta có thể nhìn thấy. Nhưng đằng sau sự công bằng có thể nhìn thấy ấy, có khi nào ta trả được tâm tư và tình cảm của một người hết lòng để làm ra miếng bánh thật ngon và đảm bảo cho sức khỏe của ta thay vì chiếc bánh kém chất lượng bạn mua từ một người làm vì mục đích kinh tế. Công bằng đấy, nhưng ta đã nợ người bán một tấm chân tình vì lòng tốt họ dành cho.

Cũng vậy, khi tòa xử án, nhiều người, nhất là nạn nhân lấy làm thỏa mãn vì đã đòi lại được sự công bằng cho chính mình. Vậy, có khi nào tự hỏi bản thân xem, bản án đó đã công bằng. Nếu có chăng chỉ là sự công bằng tương đối về mặt giao hoán và ta nhận thấy những thương tổn của mình chỉ đơn giản là một bài toán có thể cân đo đong đếm. Đặc biệt, với án tử hình, ta có thể vui vì vừa đòi được sự công bằng cho mình, theo nghĩa nào đó, vừa loại được một mối nguy cho xã hội loài người. Nhưng, có mấy ai nghĩ tới nỗi đau mà ta đang và sẽ gây ra cho những người khác đàng sau vụ án. Cha mẹ, vợ con họ chẳng hạn. Ta đòi lại được sự công bằng cho chính mình nhưng lại trở thành kẻ bất công khi gây ra nỗi đau cho những con người khác. Và đơn giản, ta lại trở thành kẻ thù gây oán mà người khác không được oán hận, đôi khi còn phải cám ơn. Nếu thực sự nghĩ đến cùng, ai dám cho rằng, với bản án đó, nỗi đau sẽ mất đi vì ta đã lấy lại được sự công bằng hay, nỗi đau còn đó và còn làm sản sinh thêm nhiều nỗi đau mới. Liệu ta có thể cười được chăng khi chính ta, với sự công bằng tưởng chừng hợp lý ấy lại là sự bất công đối với người khác?

Không bất công đâu! Họ đáng chịu những điều đó vì họ không biết dạy bảo con cái hay khuyên răn người thân của mình! Có lẽ ta đã đúng khi nói điều đó, nhưng mấy ai tự nhận thấy trách nhiệm của mình trong sự sai lệch về nhân cách và lương tâm của phạm nhân. Có lẽ, chúng ta  sống chưa đủ tốt để phạm nhân thấy mà thay đổi. Hay, chúng ta không dám lên tiếng mà im lặng vì thấy an tâm khi những người đó không gây tổn hại cho mình. Một thái độ dửng dưng, đèn nhà ai nhà ấy rạng đã khiến mối dây ràng buộc trong quần thể xã hội bị buông lơi. v.v. Một cách nào đó, chính chúng ta có trách nhiệm trong đó nhưng ta lại thấy an tâm khi mình không làm điều đó.

Thử phân tích một ví dụ: một nhà sản xuất bún tại Giao Cù, Nam Trực, Nam Định. Chỉ là sản xuất bún thôi nhưng đã khiến một con kênh đen kịt và gây ô nhiễm đến 5km². Mực nước ngầm ở đó nhiễm mùi xú uế nghiêm trọng mặc dù đã khoan sâu đến 15m. Nhưng hỡi ôi, hiện tại, vẫn chưa có ai lên tiếng, từ chính quyền xã cho đến những người dân sống quanh đó. Cái chết đang rình mò đến từng ngóc ngách của cuộc sống nơi đây mà không ai chịu trách nhiệm và không ai lên án. Tất cả chỉ thấy một điều, nước sông không phạm nước giếng, nên anh đừng động đến tôi. Chính quyền thì cứ an tâm vì chưa có ai chết hay ung thư được chứng minh là do sự ô nhiễm này, nên tất cả bình chân như vại. 

Một ví dụ giản đơn như thế. Sờ sờ trước mắt như thế mà chúng ta còn thấy an tâm huống chi nguyên nhân gây ra cái xấu nơi phạm nhân còn khó phân tích chừng nào. Phải chăng, đó là sự thất bại của giáo dục trong một nền văn hóa đề cao cộng đồng nhưng lại rất thờ ơ đối với cộng đồng. Một cộng đồng rất hình thức nhưng lại quên đi những án tử âm ỉ mà không đấu tranh nhưng lại vui thú khi loại bỏ được một con người. Thật buồn và chớ trêu khi cũng tại tỉnh Nam Định ấy, một thôn văn hóa vì muốn giữ văn hóa và sự sạch sẽ cho thôn mình đã đi vất rác cách lén lút xang thôn bên cạnh vào sáng sớm để họ trở thành thôn vô văn hóa lúc nào không hay. Thật là tai hại của một chính sách thôn văn hóa hình thức mà không xác định được văn hóa là gì. Có thể nói đây là án tử cho danh hiệu thôn “VĂNG HÓA” thì đúng hơn.

Tất cả những ví dụ đau lòng trên chỉ đơn giản cho thấy một sự thất bại trong giáo dục. Một nền giáo dục thiếu căn tính và chạy theo thành tích, danh lợi, nhất là vật chất mà quên việc dạy đạo làm người. Một nền giáo dục chỉ còn dạy sống cho mình thay vì sống cùng, sống với và sống cho cũng như sống vì người khác nữa. Một  nền giáo dục mang tính cộng đồng cụ thể thay vì hình thức. Chính lỗ hổng này là một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng, những phạm nhân, một cách nào đó là những sản phẩm của một nền giáo dục dạy con người ta chỉ chăm lo cho bản thân thay vì cho cộng đồng. Và như thế, một cách nào đó, chúng ta đang lên án tử cho nhau! Liệu ta có cười được chăng khi tìm cách loại bỏ một con người mà quên đi chính mình cũng đáng bị loại bỏ nếu xét cho đến cùng. Biết như thế ta còn muốn lên án tử nữa chăng? 

Nếu vẫn còn muốn lên án tử vì muốn dằn mặt một số người nào đó hay muốn răn đe thì thực tế đã cho thấy: những bản án đó chẳng răn đe được mấy khi chưa đụng đến cốt lõi vấn đề nên vẫn còn đó nụ cười hể hả của một công ty chôn hàng tấn thuốc trừ sâu ở Thanh Hóa, vẫn còn đó di chứng của lợi nhuận nhà máy xi măng bên cạnh khói bụi và ung thư ngày càng cao của những hộ dân lân cận…

Tựu chung, đó là một sự thất bại lớn khi giá trị răn đe rất thấp và dường như cái chết cứ cận kề một cách tinh vi hơn mà con người vẫn cứ mãi hả hê vì mình là kẻ vô can.

 

Án tử - vô cảm có hệ thống

Khi tòa tuyên án tử hình, phần lớn bị hại sẽ thấy vui mừng vì mình đã đạt được mục đích là lấy lại sự công bằng cho mình. Vui vì mình đã thỏa mãn được phần nào trong nỗi đau mà kẻ kia phải trả xứng với việc nó làm. Vui lắm, hả hê lắm nhưng hình ảnh tử tù kia sẽ quay quắt hoài trong tâm trí mình. Cho dù có loại được con người đó nhưng tâm trí sẽ không ngừng suy tưởng tới. Nỗi đau còn đó, dai dẳng và đeo đuổi suốt cả cuộc đời. Đó - nỗi đau do sự vô cảm mà kẻ thủ ác đã gây ra cho người bị hại.

 

Cánh người dân xem thi hành án tử hình (nguồn internet)

Nhưng đến lượt mình, với vai trò của bên thắng cuộc, và cả những người đứng ngoài quan sát vụ án, vô tình ta cũng trở thành kẻ vô cảm trước một mạng sống – một con người- mà chẳng thấy xót sa. Có xót là xót cho nỗi đau của mình chứ mấy ai đau cho nỗi đau của người mang án tử hay cho thân nhân của họ. Một cách nào đó, đây chính là mặt nạ của tính vô cảm có hệ thống được trả thù bằng pháp luật.

Hẳn chúng ta vẫn không thể quên các vụ người dân đánh chết trộm chó tập thể. Lạ thay, người dân chẳng thấy đau đớn gì trước một sinh mạng bị tước đoạt nhưng còn hả hê khi đã loại được một mối nguy. Thậm chí, khi một số người bị bắt, nhiều người đồng loạt viết đơn tự thú mình góp phần gây ra cái chết của kẻ trộm chó nhằm giải thoát cho hai người kia như xảy ra ở Quảng Trị mấy ngày qua  (http://motthegioi.vn/Columnist/68-nguoi-tu-thu-giet-nguoi-phai-chang-mang-nguoi-qua-re-60894.html?fb_action_ids=692672140779756&fb_action_types=og.likes ). Chao ôi, mạng người không bằng mạng chó. Con người xót xa cho con chó thay vì đồng loại của mình. Đấy chẳng phải là sự vô cảm tập thể sao? Vô cảm được che đậy bằng vỏ bọc của đạo đức và bảo vệ tài sản của mình. Tất nhiên sự so sánh là khập khiễng khi một bên, người dân không nại đến pháp luật mà tự sử, một bên là có tòa án và pháp luật bảo vệ. Nhưng, cả hai đều cho thấy một điều: đau khổ của đồng loại chẳng liên quan gì đến tôi và tôi thấy an tâm khi kẻ thủ ác kia phải trả giá bất chấp hậu quả đàng sau thế nào.

Phải chăng, đây là điều mà Đức Thích Ca gọi đời là bể khổ. Khổ ải trầm luân hoài vậy sao? Đời không còn đáng yêu và đáng để sống hầu có thể dung nạp một con người nữa chăng. Tới đây, ta nhớ lại câu nói của thầy Đinh Đăng Định trăng chối lại cho người thân: không được giữ lòng thù hận, chúng ta không phải là kẻ thù của nhau. Bởi đâu thầy cất lên được những lời nói đó. Xin thưa, thầy đã có một cuộc đấu tranh để loại trừ cái ác và gieo vào đó mầm thiện, ngay cả đến cái chết cũng không ngăn cản được thầy. Thầy đấu tranh không phải để loại trừ kẻ thủ ác nhưng là để bảo toàn sự sống và làm cho xã hội này đáng sống, đáng để yêu thương. Thầy đấu tranh để chống lại KẺ đáng tử hình gấp bội những kẻ phải lãnh án tử hình kia mà ta thấy. Nhưng thầy không đấu tranh để loại bỏ mà đấu tranh để cho tất cả con người được sống đúng với phẩm giá con người. Một cuộc sống hài hòa với thiên nhiên cho một cộng đồng thay vì một nhóm lợi ích. Thầy đã không vô cảm trước nỗi đau của người đồng loại nên thầy đã chiến đấu đến hơi thở cuối cùng. 

Vậy còn chúng ta thì sao? Bởi đâu thế giới này có nhiều kẻ thù? Chính chúng ta phải tìm lại câu trả lời cho chính mình!

Trên đây là một vài điểm nho nhỏ chúng ta có thể nhận thấy phía sau án tử hình bên cạnh những tổn thất về kinh tế và những mặt trái khác nữa chúng ta sẽ cùng nhau phân tích trong một dịp khác. Hy vọng rằng, sẽ có thêm nhiều người cùng chia sẻ, cùng lên tiếng để bảo vệ sự sống tự nhiên của con người, ít ra là trong tư cách của đồng loại. Mong lắm thay!