Bài đăng
Chiêm ngắm huyền nhiệm tình thương
nơi cuộc đời thánh Martinô
(phần cuối)
Nguyễn Trọng Viễn, OP.
2. 3 Tình yêu hướng tới cứu cánh : Chúa là tất cả
Vận hành tâm linh
Kitô thật sự là một cách “lý giải” theo chiều hướng đảo ngược cách nghĩ
bình thường của con người, một sự đảo ngược không phải do ngẫu hứng,
nhưng là một sự đảo ngược nhằm làm rõ rệt hơn tình yêu kỳ diệu của Thiên
Chúa. Ta có thể tìm thấy huyền nhiệm tình yêu Thiên Chúa theo một quy
luật đảo ngược : “khi tôi yếu chính là lúc tôi mạnh” (2Cr 12,10). Hoặc
ta có thể thấy quy luật đảo ngược đó nói chính Lời của đức Giêsu : “tội
của chị rất nhiều, nhưng đã được tha, bằng cớ là chị đã yêu mến nhiều.
Còn ai được tha ít thì yêu mến ít”. (Lc 7,47).
Trong khi đó, cách
nghĩ thông thường của con người là muốn mau chóng tìm lại “dấu bằng”.
Ngay cả với Chúa, người tín hữu cũng thường mong tìm một sự xứng đáng,
một ý nghĩa công chính dựa vào công sức của mình, một tư cách hiện diện
trước Chúa bằng nhân đức của mình. Thế nhưng, chiều hướng của vận hành
tâm linh Kitô chính là một “dấu lớn hơn càng ngày càng lớn hơn”. Vận
hành tâm linh giống như người học chân chính là càng học càng thấy mình
dốt; giống như đứa con, càng sống tốt lại càng có cơ may hiểu công hơn
cha mẹ nhiều hơn; giống như người cha, hoặc người mẹ, càng tỏ bày tình
thương lớn lao của mình trong việc vất vả nuôi con, thì lại càng hiểu
lòng cha mẹ đã thương mình nhiều hơn…
Kitô giáo đã đóng
góp cho thế giới một phẩm chất riêng biệt của mối tương quan ngã vị. Mối
tương quan này không thể được hoá giải trong những định luật công bằng
của lý trí, nhằm tới một sự quân bình, an hoà trong sự cân bằng. Ngược
lại, tương quan ngã vị bao hàm phẩm giá tuyệt đối của những ngôi vị,
những ngôi vị có tính chủ thể, có lý trí và tự do. Mối tương quan ấy
không bao giờ là một sự trao đổi sòng phẳng, nhưng luôn mặc ý nghĩa trao
tặng và tri ân nhau. Như thế, ngay trong tương quan tình yêu đích thực
của con người với nhau, như G. Marcel nói, đã có yếu tố khẩn cầu, khẩn
cầu là nhịp thở của tình yêu.
Mối tương quan ngã
vị của con người với Thiên Chúa thể hiện một sự trao tặng tuyệt đối.
Thiên Chúa trao tặng chính bản thân Ngài, và con người chỉ có thể đón
nhận món quà ấy trong lòng tri ân tuyệt đối. Không có chuyện đổi chác,
không có chuyện cân xứng, không có chuyện tự hào về mình như những người
Biệt Phái (Xc. Lc 18,9-14). Chỉ có một hành động chân chính nhất, đó là
thái độ đấm ngực kêu lên : 'Lạy Thiên Chúa, xin thương xót con, vì là
kẻ tội lỗi” (Lc 18,13); chỉ có một lời cầu nguyện căn bản nhất xứng với
món quà bản thân của Thiên Chúa, đó là lời : “Lạy Con Vua Đa-vít, xin
thương xót chúng tôi !" (Mt 9,27). Từ sự trao tặng ấy, con người được
mời gọi vươn tới cuộc sống sung mãn tuyệt đối trong mức độ hoàn hảo cao
vời của chính Thiên Chúa. Chúa Giêsu trao tặng cho con người Nước Trời,
trong đó, hạt nhân căn bản chính là sự hiện diện bản thân của Ngài. Quả
thật, từ ý nghĩa ấy, ta hiểu được Nước Trời luôn “đòi hỏi” triệt để và
luôn có phẩm chất phong phú, dư dật.
“Vậy anh em hãy nên hoàn thiện, như Cha anh em trên trời là Đấng hoàn thiện.(Mt5,48)
Và :
“Nếu đức công chính
của các ngươi không dư dật hơn ký lục và Biệt phái, các ngươi sẽ không
vào được Nước Trời”(Mt 5,20, bản dịch cha Thuấn)
Có thể nói rằng, nếu
dáng dấp của tất cả những tôn giáo và triết học khác đều hướng tới một
tình trạng quân bình như “mặt nước hồ thu”, thì thế đứng căn bản của
Kitô giáo lại chính là “một ngọn thác”. Nơi đây, con người không bao giờ
có thể tách ra khỏi nguồn nước từ bên trên của Thiên Chúa, nguồn nước
ấy đổ xuống ào ạt khi ai đó dám “dựng đứng” bản thân mình, dám dốc cạn
bản thân mình để đón nhận trọn vẹn sự sống của nguồn thác, và để cho
nguồn nước ấy tuôn tràn đến anh chị em của mình.
Thiên Chúa trao ban
tất cả và Ngài muốn là tất cả. Ngay từ đầu của đạo giao ước, Thiên Chúa
đã tỏ mình ra như một Đấng muốn trở nên tất cả. Ngài không muốn chia
phần sản nghiệp của Ngài với bất cứ một thần thánh nào khác, Ngài là
Chúa của Dân, Ngài lập giao ước và Ngài ghi dấu sở hữu ngay trên thân
xác của từng người dân (cắt bì), Ngài truyền lệnh không được thờ một thứ
thần nào khác, bởi vì Ngài là “thần ghen tương” :
“Ngươi không được
phủ phục trước những thứ đó mà phụng thờ : vì Ta, ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa
của ngươi, là một vị thần ghen tương. Đối với những kẻ ghét Ta, Ta phạt
con cháu đến ba bốn đời vì tội lỗi của cha ông.(Xh 20,5)
Tội thờ các thần
khác được xem như tội ngoại tình, nên phải triệt để phá bỏ mọi tượng
thần và giữ một lòng trung tín tinh tuyền với Ngài :
Ngươi không được phủ
phục trước các thần của chúng, cũng đừng phụng thờ các thần ấy ; ngươi
không được làm theo các việc chúng làm, nhưng phải phá huỷ thần của
chúng và đập vỡ các trụ đá của chúng. (Xh 23,24)
Và chúng ta thấy rõ
lệnh truyền về thái độ phải có của Dân đối với của Chúa trong sách Đệ
Nhị Luật, Chúa muốn là tất cả chứ không muốn chia phần :
“Nghe đây, hỡi
Ít-ra-en ! ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa chúng ta, là ĐỨC CHÚA duy nhất. 5 Hãy
yêu mến ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của anh (em), hết lòng hết dạ, hết sức anh
(em). 6 Những lời này tôi truyền cho anh (em) hôm nay, anh (em) phải ghi
tạc vào lòng. 7 Anh (em) phải lặp lại những lời ấy cho con cái, phải
nói lại cho chúng, lúc ngồi trong nhà cũng như lúc đi đường, khi đi ngủ
cũng như khi thức dậy” (Dnt 6,4-7)
Như thế, chúng ta hiểu những đòi hỏi của Đức Giêsu về thái độ của người môn đệ đích thực :
"Ai yêu cha yêu mẹ hơn Thầy, thì không xứng với Thầy. Ai yêu con trai con gái hơn Thầy, thì không xứng với Thầy. (Mt 10,37)
Có lẽ sự làng nhàng
của đời sống tâm linh chính do con người đã không chấp nhận Chúa là tất
cả, không muốn thuộc về Chúa trọn vẹn.
Thánh Martinô, từ
thân phận một con người hèn mọn, luôn ý thức mình là một người hèn mọn,
thấy mình đáng được bán đi làm nô lệ để nhà dòng có tiền trả nợ, thấy
mình không xứng đáng là một tu sĩ trợ sĩ trong Dòng… chính nhờ sự chân
nhận ấy mà thánh Martinô đã nối kết được đời mình vào dòng thác yêu
thương ào ạt của Thiên Chúa.
Mở ra vài vấn đề
Nhờ gặp gỡ chính
Chúa, con đường bác ái của Martino trở thành con đường chân lý. Lối sống
của Martino làm sáng lên ý nghĩa chân lý căn bản của nhân phẩm, phẩm
giá của kẻ được sống với và cùng làm với Chúa. Lòng bác ái của thánh
Martinô làm sáng lên ý nghĩa chân lý của tình thương, tình thương con
người chỉ có thể trọn vẹn trong lòng nhân từ của Thiên Chúa. Sự chấp
nhận vị thế hèn mọn của Martinô làm rõ ra thái độ chân lý của con người
trước Thiên Chúa, thái độ chân nhận Chúa là tất cả. Đóng góp đó có lẽ
khó so sánh được với đóng góp của thánh Thomas hay Catarina Sienna, khó
so sánh không phải vì lớn hơn hay nhỏ hơn, nhưng vì Martinô cũng là một
“tác phẩm nghệ thuật” độc đáo của Thiên Chúa như các thánh khác. Nghệ
thuật thì không có sự so sánh cao thấp như kỹ thuật, nghệ thuật mời gọi
chiêm ngắm, và “tác phẩm Martinô” thực sự có khả năng làm ngây ngất lòng
người.
Và điều quan trọng
nữa là tình thương nơi thánh Martinô thực sự là một sức mạnh phong phú,
phong phú trong chính cuộc đời của Martinô và trong Giáo Hội, ít là
trong Giáo Hội Việt Nam hôm nay. Lý do là vì tình thương và chân lý của
Chúa thì không chỉ để chiêm ngắm, mà còn là để sống, để dấn thân để đấu
tranh. Trong linh đạo Đa Minh, chiêm ngắm còn luôn phát sinh hoa trái
phong phú trong việc trao tặng cho người khác điều mình đã chiêm ngắm.
Quả thật, nơi thế
gian này, con người cần có một sự “thách thức”, một sự “chất vấn” hoặc
một sự “đe doạ”, thì mới có thể tìm được sức mạnh trọn vẹn của mình.
Cuộc sống trần gian luôn là một cuộc chiến, ai buông khí giới đó là kẻ
đầu hàng và sẽ bị lôi kéo đến chỗ đánh mất bản chất của mình. Ngược lại,
ai nhận ra được “đối thủ” chân chính thì tìm được sức mạnh để vươn lên
mãi. Chân lý thì phải đi vào cuộc chiến và ngay tình yêu cũng cần đi vào
cuộc chiến. Dân Hy Lạp thích tranh luận, và họ thường tự tạo ra đối
thủ, tạo ra những tư tưởng đối nghịch để gia tăng sức mạnh cho lý chứng
của mình[1].
Cũng thế, nhiều khi, do mưu tính chính trị, người ta phải tạo nên kẻ
thù để có thể kích thích sự đoàn kết của dân tộc. Khi mà các môn đệ
tưởng rằng đã đạt đến đích và có thể nghỉ ngơi, thì Đức Giêsu lại mở ra
một chiến cuộc khác cho các ông :
“ Giờ đây, chúng con
nhận ra là Thầy biết hết mọi sự, và Thầy không cần phải có ai hỏi Thầy.
Vì thế, chúng con tin Thầy từ Thiên Chúa mà đến." Đức Giê-su đáp : "Bây
giờ anh em tin à ? Này đến giờ -và giờ ấy đã đến rồi- anh em sẽ bị phân
tán mỗi người mỗi ngả và để Thầy cô độc một mình. Nhưng Thầy không cô
độc đâu, vì Chúa Cha ở với Thầy. Thầy nói với anh em những điều ấy, để
trong Thầy anh em được bình an. Trong thế gian, anh em sẽ phải gian nan
khốn khó. Nhưng can đảm lên ! Thầy đã thắng thế gian." (Ga 16, 30-33)
Tuy nhiên, khi người
ta tạo ra một đối thủ giả hoặc không xứng tầm, thì sức mạnh hình thành
nên được cũng là sức mạnh giả, chỉ có tính cách nhất thời. “Chân lý”
được hình thành trong một cuộc đấu tranh giả, sẽ chỉ là những chân lý
vụn vặt nhất thời, bộc lộ thói mê chữ nghĩa. Thứ tình yêu được trở nên
mạnh mẽ hơn trong một cuộc chiến giả tạo, sẽ chỉ là tình cảm bồng bột
chóng qua. Vì thế, trong hành trình trần gian này, việc nhận ra đối thủ
cho đúng là một điều hệ trọng.
Trong cuộc sống trần
gian, khi người ta lựa chọn một nghề nghiệp hoặc lựa chọn một ơn gọi,
lựa chọn một lối sống hoặc lựa chọn một môi trường làm việc, thì đó đã
là lựa chọn một đối thủ cho cho cuộc chiến trần gian của mình; trong số
đó, có không ít những lựa chọn không đúng đối thủ, hoặc đối thủ không
xứng tầm với vận mạng con người. Trong ý nghĩa toàn diện của Kitô giáo, ý
nghĩa của ơn gọi sống-với, ta có thể nói được rằng : khi ta “đánh cái
gì” (dĩ nhiên hiểu là cái xấu) thì sẽ có cơ may xuất hiện ý nghĩa “đánh
vì ai”; ngược lại, khi ta “đánh ai”, thì sẽ có nguy cơ lộ diện ý nghĩa
“đánh vì cái gì”. Một đàng là “dấn thân vì ai đó”, một đàng là “dấn thân
vì sự vật nào đó”. Thiết nghĩ sơ đồ nói trên đó cũng là một cách để
hiểu sự duy nhất trong mầu nhiệm Nước Trời, duy nhất trong ý nghĩa cứu
độ. Khi mà con đường tri thức không còn là chiến đấu chống lại sự xấu,
con đường đó sẽ có nguy cơ nhạt nhẽo; khi con đường tri thức lại trở
thành mặt trận chống “ai đó”, thì sẽ dần dần rớt vào nguy cơ bảo vệ một
thứ chân lý vô ngã, chân lý hoàn toàn lý thuyết và trở thành quá khích.
Cũng thế, khi con đường đức ái mà chỉ là quí trọng một “sự vật” nào đó
bên ngoài bản thân, chăm chăm chú chú làm một điều gì đó chứ không phải
làm vì ai đó, thì con đường đó sẽ dần dần loại ra ngoài những ai đang
chờ đợi tình thương chân chính.
Nơi đây, ta có thể
nối lại cả con đường của thánh Thomas và con đường của thánh Martinô với
nguồn mạch hứng khởi nguyên thuỷ của thánh Đa Minh, nguồn mạch khao
khát ơn cứu độ cho con người. Xin ghi lại vài khoản Hiến Pháp căn bản để
nhắc nhủ nhau :
* “Vì Dòng Anh Em
Giảng Thuyết do thánh Đa Minh sáng lập, “như ai cũng biết, ngay từ thời
sơ khai, đã được thành lập đặc biệt để lo việc giảng thuyết và ơn cứu độ
các linh hồn”. Do đó, theo lệnh truyền của Đấng sáng lập, anh em chúng
ta, “ở đâu cũng phải sống chính trực và đạo đức như những người khao
khát ơn cứu độ của mình và của những người khác, như những con người của
Tin Mừng, theo chân Đấng Cứu độ, chỉ nói với Thiên Chúa hay về Thiên
Chúa, với mình hoặc cho tha nhân” (HPNT II)
* “Chính vì thế,
“việc học hành của chúng ta phải nhằm hết sức chính yếu và mạnh mẽ vào
điểm này là để chúng ta trở nên hữu ích cho linh hồn tha nhân” (HP 77)
Chỉ khi trở lại
nguồn mạch thiết tha với con người cho đến cùng, thiết tha ơn cứu độ cho
tha nhân, chúng ta có thể vượt qua thái độ chiêm ngắm thuần tuý, để tìm
lại sức sống Đa Minh trong tinh thần “chiêm niệm vào trao cho người
khác điều mình chiêm niệm”.
Gợi ý chia sẻ :
1. Trong đời sống Đa Minh hiện nay, ta có còn thấy ngọn lửa “thiết tha với ơn cứu độ các linh hồn không ?
2. Trong Thời Sự
Thần Học số 56, Linh mục Phan Tấn Thành viết: “Dưới khẩu hiệu Veritas,
các tu sĩ dòng Đa Minh – những chiến sĩ bảo vệ đức tin (pugiles fidei)-,
lắm lần trở thành những “chó săn lùng bắt quân rối đạo” (Domini canes),
điển hình là các Toà Tra (Inquisitio), và không còn phản chiếu khuôn
mặt dịu hiền của Thiên Chúa Tình Yêu nữa.(…). Nếu có lúc người ta nhiệt
thành chiến đấu cho veritas đến nỗi bỏ quên caritas, thì cũng không
thiếu lần người ta nhân danh caritas để bịt miệng veritas”. Những mâu
thuẫn và những lệch lạc như thế có tiềm tàng trong cách học hành, cũng
như trong cách làm việc tông đồ của chúng ta không ?
3. Phẩm chất đời
sống tâm linh của chúng ta hiện nay có dính dáng đến nguy cơ xa rời bản
thân Chúa để chỉ còn biết học chân lý và làm bác ái một cách đơn thuần
không ?
0 Nhận xét